‘Het uitbreken van de burgeroorlog, van de vrouw van Gerald Brenan’. Zo luidt de ondertitel van een recensie van het boek Death’s Other Kingdom van Gamel Woolsey. Je zou kunnen denken dat deze titel uit de jaren vijftig stamt, maar nee, de recensie verscheen in 2014. Een vrouw reduceren tot het aanhangsel van een man is één van de manieren waarop zij als onafhankelijke kunstenares uit beeld verdwijnt. Op diverse manieren proberen organisaties nu om vrouwen terug in beeld te krijgen. Bijvoorbeeld door de echte naam te geven van auteurs die een mannelijk pseudoniem gebruikten om hun boek op de markt te krijgen, of door via twitterhashtag #womensart hun werk te tonen aan een breed publiek.
Uitgeverij Virago zorgde voor een moderne herdruk van Death’s Other Kingdom uit 1939. Woolsey doet daarin verslag van het uitbreken van de Spaanse burgeroorlog in haar toenmalige woonplaats Málaga. Een belangrijk thema, prachtig beschreven, maar hedendaagse recensenten kunnen haar niet zien als een onafhankelijke kunstenaar wiens werk op haar eigen merites besproken moet worden.
De recensie, geschreven in 2014, vormt een bruikbaar voorbeeld omdat de schrijver van het artikel het probleem benoemt, maar vervolgens alles doet om dat probleem te continueren en te versterken. Eerst krijgt Woolsey geen naam, maar voert de recensie haar op als de vrouw van. Vervolgens komt haar man steeds terug in omschrijvingen over Gamel’s leven en werk. Om te eindigen met:
Gamel Woolsey returned again to Spain after the Civil War with Gerald Brenan, but her life as a writer and spiritual Hispanist would be forever eclipsed by the success of her husbands more analytical writings on the origins of conflict and his time living in the Alpujarras. (The Spanish Labyrinth and South of Granada).
Geen wonder dat ze in de schaduw staat van haar man, als iedereen haar man voorrang geeft en Woolsey reduceert tot een soort wormvormig aanhangsel, de mindere versie van de mannelijke norm.
Om dat patroon te doorbreken helpt het vrouwen voor het voetlicht te brengen op hun eigen voorwaarden, met hun eigen werk, onder hun eigen naam. In Engeland zorgde een samenwerking tussen de Women’s Prize for Fiction and Bailey’s bijvoorbeeld voor een herdruk van 25 boeken van vrouwen die een mannelijke naam gebruikten. Ze kozen daar om verschillende redenen voor. Sommigen schatten terecht in dat mensen haar boek serieuzer zouden nemen, als ze dachten dat een man het schreef. Anderen vreesden een schandaal – een schrijvende vrouw, neeee! Met als gevolg dat iedereen de naam George Eliot kent, maar bijna niemand weet dat de auteur van Middlemarch eigenlijk Mary Ann Evens was.
#Womensart maakt vrouwen op een andere manier zichtbaar. Wie dit Twitteraccount volgt, krijgt in zijn of haar tijdlijn zonder veel commentaar de prachtigste kunstwerken te zien. Alle genres komen aan bod, van beeldhouwkunst tot borduurwerk, met waar mogelijk en bekend de naam van de artiest of artiesten. Op die manier wen je aan kunst van vrouwen en ontdek je hoeveel vrouwen de mooiste dingen schilderden, weefden, bakten (keramiek) en beeldhouwden. Eenmaal gewend aan die overvloed ga je vanzelf vraagtekens plaatsen bij musea die nauwelijks 17% werk van kunstenaressen in hun collectie hebben.
In Nederland sloten diverse musea zich aan bij Het Jaar van de Diversiteit. Zo zou het Drents Museum dit najaar een prachtige expositie over en met werk en voorwerpen van de Mexicaanse schilderes Frida Kahlo tonen. Helaas gooide Corona roet in het eten – de Frida Kahlo tentoonstelling werd zodoende verplaatst naar najaar 2021. Maar ook dit soort themajaren kunnen ervoor zorgen dat mensen de witte mannelijke norm kunnen ontwennen.
Meer lezen, luisteren en kijken? Eef Segers breekt met een essay op Studio, Platform voor Inclusiviteit, een lans voor vrouwelijke kunstenaars. Afgelopen juli besteedde NPO Radio 1 een uitzending van Kunststof aan de onderwaardering voor kunstenaressen, en wat we kunnen doen om hun werk beter op waarde te schatten. Of luister eens naar deze podcast, waarin Diana Stigter van galerie Stigter van Doesburg je meeneemt in de kunst van het naar kunst kijken – en vrouwen in de kunst.
De Zesde Clan 