Seksisme alarm: Cixin Liu heeft een genderprobleem

Chinese science fiction! Winnaar van de Hugo Award voor beste sf roman! Goede recensies! Ik begon met een open geest aan ‘The Tree-Body Problem‘ van auteur Cixin Liu, maar helaas liep mijn leeservaring averij op. Want zoals wel vaker gebeurt, heeft de schrijver een vrouwenprobleem. Mannen domineren het verhaal. Zodra een vrouw ten tonele verschijnt, vallen woorden als ‘kil’, ‘koud’ en ‘afstandelijk’.  De schaarse vrouwelijke personages gaan bovendien dood, of zorgen voor rampen.

Voor alle duidelijkheid: prima als een vrouw slechte keuzes maakt/een schurk is. Dat kan een goudmijn zijn voor een auteur en prachtige, spannende boeken opleveren. Het slecht-zijn verandert pas in een probleem als de auteur een karikatuur schept zonder de bijbehorende humoristische bedoeling. Als hij de paar vrouwelijke personages beschrijft in negatieve termen, als kille, zwakke, moeilijk benaderbare sfinxen. Als verder mannen, mannen en nog eens mannen het verhaal dragen en verder brengen.

Niet alleen maken vrouwen nauwelijks deel uit van de gebeurtenissen, ze krijgen ook op andere manieren een tweederangs status. Steeds komt hun uiterlijk ter sprake. Ik probeer spoilers zoveel mogelijk te vermijden, maar meteen in het begin schieten soldaten een vrouw neer. Ze staat tijdens China’s culturele revolutie boven op een muur met een vlag te zwaaien, wordt geraakt, valt. Bij dit alles besteedt Liu buitensporig veel aandacht aan haar slanke figuur en de sierlijkheid van haar bewegingen. Ook op andere plekken in het boek krijgt het uiterlijk van een vrouw alle aandacht, voordat je als lezer verder iets over haar hoort. Dat heet seksualisering. Bij mannelijke personages gebeurt dat niet.

Daarnaast draait een groot deel van het verhaal om een computerspel – niet zomaar een game, maar eentje met grote effecten op de gebeurtenissen in de echte wereld. Alle bij name genoemde personages in dat spel zijn mannen. Veel van hen dragen bovendien de namen van grootse Westerse wetenschappers uit het verleden, zoals Newton en Einstein. Echte revolutionaire wetenschap komt uit de koker van mannen. Mannen maken uit hoe de beschaving zich ontwikkelt. Zij bepalen, kiezen en beslissen.

Wat ik opmaak uit die opeenstapeling van aanwijzingen is, dat de auteur het niet goed voor heeft met zijn vrouwelijke personages. Hij kan niks met ze. Man = goed! Vrouw = dubieus, waarschijnlijk slecht! Als de lippendienst bewezen is – kijk, een vrouwelijk personage werkt als wetenschapster op een geheime militaire basis! – verlegt hij zijn focus naar de mannelijke personages, die veel meer ruimte innemen, handelen, de ontwikkelingen bepalen, letterlijk en figuurlijk het spel spelen, het échte talent hebben.

Ik heb echt geprobeerd met een onbevangen blik te lezen. Pas op pagina 253 gaf ik het op. Met tegenzin, want ik wilde graag ervaren wat deze Chinese auteur het genre kon brengen. En met teleurstelling, want de recensies waren zo positief van toon. Daarbij moet wel gezegd worden: die positieve recensies komen, achteraf gezien, vooral van mannen. Vrouwen benoemen veel eerder dat het seksisme van Liu voor hen onverteerbaar is en de leeservaring aantast:

….the degree of sexism and gender essentialism is pretty staggering. Somehow Liu managed to get to 2016 without realizing that “she was a woman, not a warrior,” needs to be preceded with “Dammit, Jim” or omitted completely.

Misschien, zo analyseert een andere recensente, kwam Lui enigszins weg met zijn vrouwenprobleem, omdat het zo fijn is als SF meer diversiteit krijgt:

Key characters who cause problems by being soft and nice are consistently female, while the ones who most help humanity to survive by being hard and tough are consistently male. […] consistently over many different human cultural eras men choose survival while females choose annihilation. This patterns suggests not just that the author has chosen to depict a sexist culture, but that author holds a sexist belief:  there is a robust innate difference between men and women that makes women bad leaders during conflicts. This is what I suspect Cixin only gets away with, so far, because he is Chinese. People eager to embrace ethnic diversity are often willing to overlook sexism in newly included ethnicities.

Ik heb genoeg van Cixin Liu. The Three-Body problem vormt deel 1 van een trilogie, maar Liu’s vrouwenprobleem maakt dat ik het bij dit eerste deel laat. Helaas.