Nieuwsronde: internationale politieke editie

Formele rechten zeggen niks als machtige mannen seksistische tradities kracht bijzetten. Zodoende mogen vrouwen in veel landen stemmen en gekozen worden. Of ze van dat recht gebruik kunnen maken, ligt echter aan tal van factoren. Ondanks weerstanden weten vrouwen toch door te dringen tot landelijke regeringen in steeds meer landen. Lichtpuntjes te over. Gelukkig! Dat en meer in deze nieuwsronde.

• Bij aanstaande verkiezingen in Chili draait het om twee sterke vrouwelijke kandidaten. Evelyn Matthei neemt het op tegen Michelle Bachelet. Bachelet was al een keer eerder president van Chili, en stond tot voor kort aan het hoofd van VN Vrouwen. Bachelet vindt ophef over deze situatie seksistisch: ,,There’s something sexist about saying that the candidates are two women. Has anyone ever remarked on it when the candidates are two men?” Inderdaad.
• In Haiti is het nog niet zover. Het land heeft een wet die zegt dat het parlement voor minstens dertig procent uit vrouwen moet bestaan, maar vrouwen vechten helaas nog steeds voor een plekje aan tafel. Het Lagerhuis, 99 zetels, telt bijvoorbeeld slechts vijf vrouwen. In januari vorig jaar had deze situatie kunnen verbeteren, omdat er in die maand verkiezingen gehouden zouden worden. Uitstel volgde echter op uitstel. De verkiezingen moeten nog steeds komen.
• Vrouwen in Swaziland, een staat in Zuidelijk Afrika, hebben formeel het recht te stemmen en zich kandidaat te stellen voor politieke functies. Mannelijke machthebbers zien dat echter niet zitten. Ze beroepen zich op oude tradities om vrouwelijke kandidaten buiten spel te zetten, en roepen kiezers op hun stem alleen op mannen uit te brengen.
• Malawi is wat dat betreft een stuk verder. Sinds april vorig jaar mag Joyce Banda zich het eerste vrouwelijke staatshoofd van Afrika noemen. Bij haar aantreden erfde ze een failliete bedoening. Nu, ruim een jaar later, staat Malawi er wat beter voor. Banda bezuinigde flink. Daarbij ontzag ze zichzelf niet. Ze verkocht het presidentiële vliegtuig en reduceerde haar eigen salaris met dertig procent. Banda maakt zich bovendien sterk voor vrouwenrechten: ,,The message I am trying to send is ‘Nothing for us without us’ – nothing for women without their involvement and inclusion.”
• Ook Senegal krijgt (voor het eerst) een vrouwelijke premier. Aminata Touré staat bekend om haar liefde voor voetbal en haar feministische idealen. Omdat ze korte metten maakt met corruptie en ook op andere terreinen krachtdadig optreedt, gaven de media haar voorspelbaar genoeg een bijnaam die Thatcher bekend voor zou komen, als ze nog leefde: “Touré is known as the Iron Lady. Every woman who rises to a certain level of government becomes an Iron Lady in the press. The men are, well, just guys.”
• Nederland heeft opvallend weinig vrouwen in de lokale politiek. Al meer dan twintig jaar blijft hun aandeel steken op 25 procent. Dat is veel lager dan in de ons omringende landen. Onderzoek wijst op een conservatief klimaat. Gemeenten hebben pas sinds 2006 geregeld dat een lokale politica na een zwangerschap terug kan keren in haar functie. Ook tellen gemeenteraden veel kleine partijen. Meestal benoemen die mannen in de top, en als je dan slechts een zetel wint, gaat die zetel ‘dus’ naar een man. Landelijk doen vrouwen het met 39 procent een stuk beter.
• De Verenigde Staten lijken zo modern, maar als vrouwen deelnemen aan verkiezingen besteden de media nog steeds veel meer aandacht aan hun uiterlijk en vermeende karakter, dan aan hun deskundigheid, visie en ideeën. Er zijn signalen dat die seksistische berichtgeving de kansen van vrouwelijke kandidaten schaadt: ,,…when the media focuses on a female politician’s appearance, voters actually vacate her in droves.” Zo’n Barbie kan nooit deskundig zijn….
• Vrouwen kunnen minder politieke feitjes oplepelen dan mannen. Onderzoekers troffen deze situatie wereldwijd aan, van Colombia tot Engeland. Ze wijten het verschil aan een combinatie van ouderwetse overtuigingen die nog steeds effect hebben, de onzichtbaarheid van vrouwen in de media, zodat politiek iets voor mannen lijkt, en het feit dat vrouwen domweg minder vrije tijd hebben dan mannen. Terwijl die na het eten uitbuikt en naar de zoveelste politieke talkshow met louter mannelijke gasten kijkt, staat zij in de keuken af te wassen.

38ste Globaliseringslezing komt eraan

Drie activisten, Dawn Cavanagh van de Coalition of African Lesbians uit Zuid-Afrika, Colin Robinson van CAISO uit Trinidad en Tobago en Kasha Jacqueline Nagabesera van Freedom and Roam uit Oeganda voeren 0p 26 januari 2013 het woord over emancipatie, internationale solidariteit en diplomatie. In de 38e Globaliseringslezing, in Felix Meritis in Amsterdam, bespreken zij de mensenrechten van lesbiënnes, homo- en biseksuelen en transgenders (kortweg LHBT-rechten) om vrij te leven en hun eigen seksuele voorkeuren te mogen uiten.

Dawn Cavanagh, links op de foto, werkt in een land waar mannen lesbiennes routinematig verkrachten om hen te ‘genezen’ van hun afwijking.

In Nederland vindt de regering LHBT-rechten belangrijk. Elders op de wereld is de situatie vaak anders. Zo is het praktiseren van ‘tegennatuurlijke seks’ verboden in Oeganda. Daar bovenop is een wetsontwerp in de maak dat veel verder gaat dan dat. Omdat, zoals de indiener van het wetsontwerp stelt, het on-Afrikaans is. Internationale verontwaardiging en druk hebben in dit geval averechts gewerkt. Het geeft voeding aan anti-Westerse sentimenten: wie zijn wij decadente westerlingen wel niet om Afrikanen de les te lezen?

Ondertussen vinden ernstige schendingen van de mensenrechten plaats. Zo zijn lesbiennes in Zuid-Afrika loslopend wild. Het is gangbare praktijk dat mannen hen verkrachten om hen te genezen van hun rare afwijking. Dat heet ‘corrective rape’ en veel mensen halen er hun schouders over op, omdat geweld tegen vrouwen sowieso een dagelijkse gebeurtenis is. Een verkrachting meer of minder maakt weinig uit, toch?

Gelukkig zijn er ook mensen die dit heel anders zien. Die willen actie. Ook internationaal gezien betekent het seksuele geweld in Zuid-Afrika een deuk in de reputatie van het land. Gezien het bestaan van anti westerse sentimenten kan het buitenland echter niet zomaar wat doen. Dat roept de vraag op wat de internationale gemeenschap wél kan doen om LHBT-rechten te steunen. Wie bepaalt dat? Zijn we in het Westen wel zo verlicht?

Dawn Cavanagh, Colin Robinson en Kasha Jacqueline Nagabesera bespreken deze kwestie, en nog veel meer. Vragen uit en discussie met de zaal is welkom. Felix Meritis zit aan Keizersgracht 324 in Amsterdam. Vanaf 15.00 uur begint het debat. Entree € 13,50, voertaal Engels.

Bimbocultuur, nu ook in Zuid Afrika

Ariel Levy noemde het de Bimbocultuur: een samenleving waar de vrouw als seksobject zo vanzelfsprekend is geworden, dat vrouwen zelf ook gaan denken dat macht gelijk staat aan seksuele aantrekkingskracht. Dus omarmen ze Playboy, doen ze gewillig mee aan natte t-shirt wedstrijden en dansen ze topless op de bar. Het is een cultuur die niet beperkt blijft tot rijke westerse landen, toont AllAfrica aan in een reportage over Zuid Afrika. Daar houdt zakenman Kenny Kunene de gemoederen ernstig bezig na een verjaardagsfeestje met halfnaakt modellen.

Kenny Kunene leefde zich uit met vijf modellen.

Kenny Kunene is een beroemdheid in Zuid Afrika. Hij vergaarde een fortuin en houdt er sindsdien een nogal opzichtige levensstijl op na. Ook zijn veertigste verjaardag besloot hij te vieren op een manier die de aandacht wel móest trekken. Als onderdeel van de festiviteiten ter waarde van 700.000 Rand huurde hij vijf modellen in. Hij liet hen rondparaderen in lingerie, of louter bodypaint, en liet één van de vrouwen halfnaakt liggen zodat hij sushi vanaf haar blote buik kon eten.

Dit feestje trok zoveel aandacht dat zelfs een vakbond zich in het debat mengde. Volgens Zwelinzima Vavi van de Congress of South African Trade Unions spuugde Kunene in het gezicht van de arme bevolking van Zuid-Afrika door zoveel geld zo publiekelijk uit te geven. Kunene sloeg al even publiekelijk terug met een open brief in de kranten. Hij rechtvaardigde zijn feestje als volgt:

You remind me of what it felt like to live under apartheid: you are telling me, a black man, what I can and cannot do with my life,” he said. “You are narrow-minded and still think that it’s a sin for black people to drive sports cars or be millionaires at a young age. You make my stomach turn.”

Kortom, apartheid en ras als wapens in de woordenstrijd. Maar AllAfrica neemt daar geen genoegen mee. Waar blijven de vrouwen, vraagt journaliste Jennifer Ellen Lewis zich af. Geen woord over de manier waarop zij gebruikt werden, als onderbord voor sushi en statusverhogende trofee. Volgens Lewis lijkt de discussie tussen Kunene en Vavi nog het meest op de manier waarop jongens hun bezittingen aan elkaar tonen. Kijk, mijn brandweerauto is groter dan de jouwe. Met vrouwen als gewoon een van de vele dingen waar je mee kunt pochen.

Waarop precies dezelfde discussie begint die Ariel Levy zo mooi analyseerde in haar boek over de Bimbocultuur. Wanneer bepaalt een vrouw uit vrije wil, vanuit haar eigen interesses en voorkeuren, hoe ze zich presenteert? Als dat inhoudt dat ze halfnaakt als sushibord fungeert, is dat dan iets wat ze echt zelf leuk vindt of is ze dan alleen bezig zich te conformeren aan een dominante cultuur?  Of doet ze dit omdat ze gekocht is door een rijke man die wil pochen met zijn weelde? Wat zegt zo’n manier van doen over de manier waarop mannen en vrouwen met elkaar omgaan?

Helaas maakt dit hele genderaspect geen deel uit van het in Zuid-Afrika opgelaaide debat. AllAfrica:

Based on the attitudes expressed by both Kunene and Vavi, discourse such as the above is so far off their radar that a man can argue in favour of his wealth by mentioning champagne and fancy cars, while neglecting to see the women that were literally bought via the same funds. The rights of women amidst this cheesy ersatz opulence are so far gone, that there is no recognition by either men that the women, or their rights, even existed.

Ariel Levy heeft nog een hoop werk te doen….

Onderzoek geeft inzicht in motieven van verkrachters Zuid-Afrika

Verkrachters komen tot hun misdaad omdat ze vinden dat ze het recht hebben om een vrouw seksueel te bezitten, omdat ze boos zijn op een vrouw, of omdat ze zich vervelen. Eenderde van de daders voelt zich totaal niet schuldig. Maatschappelijke opvattingen over de rollen van mannen en vrouwen versterken het geweld tegen vrouwen nog eens. Dat blijkt uit een studie van de Medical Research Council (MRC) in Zuid-Afrika. Deze organisatie krijgt financiële steun van de overheid en voerde een soortgelijk onderzoek naar verkrachters ook uit in 2008, meldt The Guardian.

De MRC onderzocht de situatie rondom verkrachting in 2008 in de regio van de Oostkaap en Kwazulu-Natal. Het onderzoek van dit jaar richtte zich op de provincie van de stad Johannesburg, één van de dichtst bevolkte gebieden van Zuid Afrika. In beide gevallen leidde dezelfde wetenschapster de studies, Rachel Jewkes.

Zowel in 2008 als in 2010 bleek dat een op de drie mannen zich schuldig had gemaakt aan verkrachting. Van die groep daders voelde eenderde zich totaal niet schuldig. Jewkes merkte dat grote aantallen mannen verkrachting zien als de gewoonste zaak van de wereld, niet iets om je druk over te maken.

Voor het onderzoek van 2010 ondervroegen Jewkes en haar team 511 vrouwen en 487 mannen. Als een man aangaf dat hij een vrouw verkracht had, vroegen de wetenschappers door naar het waarom. De antwoorden vielen niet mee, gaf Jewkes aan in de Huffington Post:

Two-thirds of the men surveyed in that study said they raped because of a sense of sexual entitlement. Other popular motivating factors included a desire to punish women who rejected or angered them, and raping out of boredom, Jewkes said. “Rape is completely trivialized by a great number of men. It is seen as a legitimate activity,” she said

Naast verkrachting bleek geweld van mannen tegen vrouwen een groot probleem. 78% van de mannen gaf toe dat ze zich agressief hadden gedragen tegen een vrouw. Van de vrouwen bekende de helft dat ze wel eens agressief bejegend was door een man.

Om het waarom van al dat verkrachten en geweld te achterhalen, legden Jewkes en haar team mensen een stelling voor. Uit de reacties bleek duidelijk dat veel mensen, mannen meer dan vrouwen, het er mee eens zijn dat de man de baas is.  Als een vrouw het daar niet mee eens is, zijn de gevolgen voor haar. Had ze zich maar goed moeten gedragen.

Voorbeelden? ‘Een vrouw moet haar man altijd gehoorzamen’: 87% van de mannen en 58% van de vrouwen is het daar mee eens. ‘Een vrouw kan haar echtgenoot nooit seks weigeren’: 39% van de mannen en 29% van de vrouwen onderschrijft dit. En één op de vijf mannen vindt dat hij het recht heeft zijn partner te straffen als zij hem niet gehoorzaamt.

Ook de standpunten rondom verkrachting maken duidelijk dat vrouwen meestal niet op hulp hoeven te rekenen. Verkracht? Eenderde van de mannen en vrouwen vindt dat dan als eerste gekeken moet worden naar het gedrag van het slachtoffer. Gaf zij aanleiding? Gedroeg ze zich wel zedig genoeg? Over de dader geen woord. Bovendien gaf een op de vijf mannen aan dat vrouwen soms gewoon verkracht wíllen worden. Van de vrouwen was 15% die mening toegedaan. Gelukkig is iets meer dan de helft van de mensen het erover eens dat een vrouw wél verkracht kan worden binnen het huwelijk. Ook is het een teken van vooruitgang dat maar 8% van de vrouwen vindt dat een man altijd het recht heeft om zijn partner te straffen.

Ondanks die gunstige uitzonderingen zijn de sociale verhoudingen voor Jewkes duidelijk. In The Guardian concludeert ze:

Jewkes said: “What we see here is a set of attitudes reflecting men’s views that they are legitimate in the use of violence against women, and women in many respects acquiescing to this.”

Zuid-Afrikanen vinden drummen erger dan huiselijk geweld

Een potje drummen, midden in de nacht? Binnen een paar minuten staan er buren voor de deur en komen er klachten bij de politie. Je vrouw in elkaar slaan, midden in de nacht? Niks. Dat was het resultaat van een maatschappelijk experiment in Johannesburg, Zuid-Afrika. De onderzoekers waren zelf verbaasd dat niemand reageerde op de duidelijke mishandeling van een vrouw, schrijft de Engelse krant The Guardian. Hier het filmpje:

De organisatie People Opposing Women Abuse (POWA) gaf reclamemaakster Fran Luckin opdracht voor het experiment en het filmpje. Er raakten geen vrouwen gewond bij het maken ervan: Luckin huurde twee acteurs in om loos te gaan op de  echtelijke geweldssessie. Ze was diep onder de indruk van het resultaat van het experiment. Aan The Guardian vertelde ze:

“It’s a horrendous sound – we really took it over the top. We were hiding in the house and thought somebody would come with a gun, but they just looked away. It was a real eye-opener. I think nobody really believes that someone dies in a domestic argument.”

Inmiddels hebben een half miljoen mensen de weg gevonden naar het filmpje. POWA hoopt dat mensen zich nu wat meer bewust worden van huiselijk geweld, en dat er wel degelijk doden vallen bij deze vorm van agressie. In Zuid Afrika zo’n 1400 per jaar.

Afrikaanse landen pleiten voor ruimere abortuswetgeving

Terwijl Christelijke partijen en anti abortus bewegingen in Nederland meer beperkingen willen, pleiten steeds meer landen op het Afrikaanse continent juist voor een meer tolerante abortuswetgeving. Begin november kwamen experts uit diverse landen bijeen in Accra, Ghana om te bespreken hoe Afrikaanse landen dit voor elkaar kunnen krijgen.

Veel Afrikaanse landen staan abortus alleen toe als het leven van de moeder in gevaar is. In alle andere gevallen is het illegaal en krijg je lange gevangenisstraffen als iemand je betrapt. Het gevolg: veel dode en verminkte vrouwen. Persbureau IPS noemde de strikte abortuswetgeving daarom zelfs een stille oorlog tegen vrouwen.

Dat is niet zo vreemd, want het gaat om grote aantallen. Het Amerikaanse Guttmacher instituut becijferde dat in Ghana één op de tien vrouwen sterft als gevolg van een onveilig uitgevoerde abortus. Gezondheidswerkers in Nigeria verwachten dat veilige abortus de moedersterfte kan terugdringen met twintig procent. En op de conferentie in Ghana van begin november schatten gezondheidswerkers in dat jaarlijks een miljoen Afrikaanse vrouwen verminkt raken als gevolg van onveilige abortussen. Het gaat om een schatting, omdat veel vrouwen hun illegale abortus voor de buitenwereld verbergen en een andere reden opgeven voor hun medische klachten.

Deze situatie begint ook door te dringen tot de publieke opinie. Tijdens de conferentie in Accra gaven verschillende experts aan dat mensen anders beginnen te denken over abortus. Zoals de vertegenwoordiger van Ghana:

Dr Richard Turkson, Ghana’s High Commissioner to Canada, noted that the stigma surrounding abortion was still very strong but no longer absolute and there was the need now to say the word “abortion” in many settings where it previously was unthinkable.

Zoals altijd wanneer het gaat om de mentaliteit van mensen, gaan de veranderingen langzaam. Maar zulke trends zijn wel hoopgevend. Bovendien zijn er hier en daar al voorbeelden van hoe het anders kan. Zo paste Zuid-Afrika de eigen strikte abortuswetgeving aan. Lange tijd was abortus alleen mogelijk als drie dokters onafhankelijk van elkaar toestemming gaven. Dat lukte bijna nooit, en dus stierven jaarlijks duizenden vrouwen aan de gevolgen van illegaal uitgevoerde abortussen. De situatie werd zo nijpend dat de regering in 1996 het roer omgooide en abortus tot 12 weken legaal maakte. Na de twaalf weken mogen alleen artsen onder bepaalde omstandigheden nog een abortus uitvoeren.

Het Britisch Medical Buletin noemt dit een van de meest ingrijpende wijzigingen in de wet sinds Zuid Afrika de Apartheid afschafte. De sociale gevolgen waren enorm. Voor het eerst kregen vrouwen een stem en konden ze zonder veto van drie artsen hun eigen keuze maken. In medisch opzicht waren de gevolgen iets minder duidelijk. Vanwege de slechte medische omstandigheden in grote delen van het land is de moedersterfte nog steeds hoog. Maar het aantal vrouwen dat in de problemen raakt vanwege slecht uitgevoerde abortussen daalde drastisch. Een direct gevolg van het kunnen aanbieden van legale, professioneel uitgevoerde procedures door goed opgeleide medewerkers.

Zuid-Afrikaanse vrouwen zijn loslopend wild

Een jong Engels stel gaat op huwelijksreis naar Zuid Afrika. Tijdens een autorit brengen gewapende mannen hun auto tot stilstand, beroven het stel en nemen de vrouw mee. Zij wordt later vermoord teruggevonden. Het ging hier om een toeriste, maar wat zegt dit over de situatie van Zuid-Afrikaanse vrouwen, vraagt de Engelse krant The Guardian zich af. Zij komen niet langs als toerist, maar moeten overleven in een gewelddadig land. Als je een vrouw ziet is de kans dat ze verkracht is groter, dan de kans dat ze kan lezen en schrijven, meldt journalist David Smith.

Cijfers zijn moeilijk te geven. In een recent onderzoek gaf 25% van de mannen toe dat ze wel eens een vrouw hadden verkracht. De meesten weten dat ze er mee weg kunnen komen. Per jaar zouden vrouwen 50.000 keer aangifte doen van verkrachting, maar dat zegt volgens de Guardian niets. De meeste vrouwen doen geen aangifte. Ze schamen zich, zijn bang, of hebben het vertrouwen in de rechtstaat verloren. Als ze al naar de politie stappen, worden ze soms weggehoond. In het ergste geval verkracht de politie de vrouwen nog een keertje.

Zoekend naar een verklaring voor de vanzelfsprekendheid van verkrachting komt de Guardian uit bij het apartheidsregime. In die tijd was geweld de norm. Niet alleen verkrachting, maar ook het gewelddadig neerslaan van demonstraties, mensen martelen in gevangenissen, enzovoorts. De inwoners stompten af door al die agressie en kijken inmiddels niet meer op van een klap meer of minder.

Maar er blijkt ook een sinistere ondertoon van vrouwenhaat te zijn. Journalist David Smith komt dat fenomeen op het spoor in gesprek met Dumisani Rebombo. Deze man verkrachtte een 16-jarig meisje op school, maar kreeg wroeging. Inmiddels is hij een activist en lid van een organisatie die zich inzet voor de slachtoffers van verkrachting. Hij zegt:

“We live in a society that has known so much violence for so much time that it becomes normalised,” he says. “People don’t shudder and jump when they hear these things. There is a negative perception that if you don’t treat women as second-class citizens, they will take over the leadership.”

Dus geweld uit angst dat de vrouwen de macht grijpen en over de mannen gaan heersen. De logica is ziek maar klopt. Verkrachting en vooral ook de dreiging van verkrachting zorgt ervoor dat vrouwen bang worden, niet meer over straat durven te lopen, of bepaalde plekken mijden. Als ze eenmaal verkracht zijn, kampen ze met een sociaal stigma, schaamte en vaak ook een trauma. Gewonde vrouwen zijn minder weerbaar en makkelijker te overheersen.

Heel dapper dat sommige Zuid-Afrikaanse mannen dit inzien en ertegen vechten. Zij aan zij met de vrouwen die het seksuele geweld compleet zat zijn. Ze kunnen alle hulp goed gebruiken.