Suffragette-regisseuse Sarah Gavron is er in interviews duidelijk over. Ze wilde een film maken over de strijd voor het stemrecht, die vrouwen in Engeland decennia lang voerden, omdat er nog niet eerder een film over was gemaakt. En omdat ze niets over die strijd las in schoolboeken of andere ”gewone” lesmaterialen of officiële canons.
Terwijl het een episch verhaal is. Nadat ruim een halve eeuw vreedzame protesten niks hadden opgeleverd, grepen vrouwen aan het begin van de twintigste eeuw naar andere middelen. Ze demonstreerden, sloegen ruiten in en leden onder fel politiegeweld. Maar ze zetten door, totdat mannelijke politici hen uiteindelijk schoorvoetend het recht om te stemmen gunden.
Was het geweld, wat de Suffragettes gebruikten? Moeten we spreken van feministische terroristen? Of moeten we het hebben over de enorme minachting, verbroken beloften van politici, en mannen die geen zin hadden om politieke macht te delen met vrouwen die zij in meerderheid zagen als een inferieure tweede sekse? In dat geval zijn die vrouwen vrijheidsstrijdsters, mensen die politiek burgerschap opeisten.
De kwestie leidt tot op de dag van vandaag tot fel oplaaiende emoties. Het maakt uit welke woorden je gebruikt. Zo wilde een als radicaal bekend staande IJslandse vrouwenorganisatie in 1975 een algemene staking uitroepen om duidelijk te maken dat vrouwen essentieel zijn voor de samenleving. Anderen vonden dat allemaal veel te heftig klinken. Toen iemand het herformuleerde als ‘vrouwen nemen een dagje vrij’ lukte het opeens wél.
En hoe. IJslandse mannen het idee van een landelijke actie in eerste instantie bespottelijk. Daar kwamen ze op 24 oktober 1975 snel van terug. Het land kwam gierend tot een halt. Bedrijven sloten massaal de deuren. Vaders moesten noodgedwongen vrij nemen om voor kinderen te zorgen. Veertig jaar later beschouwen vrouwen deze stakingsdag nog steeds als een mijlpaal. IJslandse vrouwen herhaalden hun actie in 1985 en 2005.
Ook recent voorbeelden te over: de vrouwenorganisaties in de Spaanse regio Catalonië, die in 2014 een algemene stakingsdag onder de noemer Vaga de Totes hielden en in mei dit jaar een consumentenstaking in Barcelona. Of neem Indiase theepluksters in de deelstaat Kerala. De top van de vakbonden bestaat uit mannen die nauwe banden onderhouden met de managers van plantages. Ze deden niets voor hun vrouwelijke achterban. Daarop riepen de theepluksters onlangs een staking uit. Ze demonstreerden, blokkeerden wegen en zorgden voor zoveel problemen dat de plantages concessies deden.
Deze Indiase vrouwen eisten met hun acties ook het recht op vertegenwoordiging in collectieve onderhandelingen met werkgevers op. Een plek aan de onderhandelingstafel, een stem in de afwegingen die vakbonden maken, zodat officiële organisaties (ook) voor de belangen van vrouwen opkomen. (Dit is een strijd die Nederland ook kende. Zie ‘‘maandag tolereren we niets meer”.)
Steeds opnieuw draait het bij zulke opstanden, stakingen en acties om de problematische maatschappelijke positie van vrouwen, zoals die zich uit in onder andere onderdrukkende arbeidsomstandigheden, seksueel geweld, gebrek aan democratische vertegenwoordiging en algehele minachting voor vrouwen. Soms is er meer nodig dan een goed betoog, om die minachting letterlijk te doorbreken. Om duidelijk te maken dat vrouwen mensen zijn:
it’s not just gender equality, it’s human rights. The bottom line is this: Do we accord value to another human bring regardless of their race, religion and gender? It’s all the same thing.
En da’s tot en met 2015 nog steeds een omstreden kwestie.
De Zesde Clan 