Apocalypse: Nick Fury doet de afwas!!!!

Mannen met een fragiel ego hadden het al moeilijk met de komst van Captain Marvel. Maar nu deze film daadwerkelijk in de bioscopen draait, blijkt dat de ondergang van de wereld nabij is. Je wordt namelijk geconfronteerd met beelden van stoere held Nick Fury die de afwas doet. Het is de Apocalypse! Het einde van de man!! Aaaargh!!!

Het is altijd vermakelijk om te zien wat er gebeurt zodra vrouwen ruimte innemen in de populaire cultuur. Genderperikelen op dat gebied zeggen namelijk iets over de machtsverhoudingen tussen de seksen. Je kunt niet zijn wat je niet ziet, bijvoorbeeld, dus het is veelzeggend als meisjes en vrouwen in films, series enz. onzichtbaar zijn of alleen tweede viool mogen spelen. En als je een keer de hoofdrol hebt, hoeveel weerstand levert dat dan op? Mag je er zijn, anno 2019, of bevind je je als vrouw in zo’n geval prompt in een mijnenveld vol hatelijke mannen die je het liefst weer zo snel mogelijk terug de keuken in willen beuken? Zijn mannen al een beetje opgeschoten in hun denken?

Iedere keer als er een grote Hollywoodproductie op het witte doek verschijnt, met vrouwen in de hoofdrol, komen die vragen terug. Bij Captain Marvel begon de ellende al bij de aankondiging van de productie. Voor de context: het is voor het eerst in 11 jaar dat Marvel Studios een film produceert met een superheldin in de hoofdrol. Daarvoor hadden we van de concurrent Wonder Woman, en daarna komt er een hele tijd helemaal niks. Decennia lang draaide alles om de mannelijke superhelden.

Kortom, het was echt hoog tijd dat wij vrouwen ook eens bediend werden. Dat is voor vrouwen een nieuwe ervaring. Zo merkte filmrecensente Floortje Smit wat het doet met je kijkplezier als een film jou als doelgroep serieus neemt:

Misschien was het het moment dat mijn oog viel op die poster van zangeres en vroegere idool PJ Harvey, achter de telefooncel waarin Carol Danvers alias Captain Marvel vanaf de aarde contact probeert te maken met haar eigen planeet. Of toen ik opveerde bij het nummer van de britpopband Elastica, dat ik grijs heb gedraaid als tiener. Of wellicht lag het aan Danvers Nine Inch Nails-shirt, de favoriete band van mijn eerste vriendje. Het lijkt wel, dacht ik, alsof Captain Marvel opzichtig naar mij (vrouw, bijna 40) persoonlijk zit te knipogen. […] Jezelf terug zien op het scherm, meer uiteenlopende rolmodellen, het is allemaal belangrijk. Maar in Captain Marvel merkte ik wat identificatie ook betekent: het idee dat een film met jou in het achterhoofd gemaakt lijkt, vergroot simpelweg het kijkplezier.

Wat vrouwen leuk en fijn vinden, kan echter zeer bedreigend zijn voor mannen, als die alles zien in termen van ‘winst voor vrouwen = verlies voor mannen’. Ze begonnen zich in de aanloop naar de premiere al breed te maken. Marvel/Carol Danvers zou niet genoeg glimlachen in de trailer. Mannen verdrongen elkaar op Youtube om luidkeels te verkondigen hoe superslecht de trailer en de film zijn. Honderden vooral mannelijke kritikasters togen naar recensiesites als Rotten Tomatoes om Captain Marvel bij voorbaat de grond in te boren – dus nog voordat ze de film konden zien. Vrouwen die zulke mannen bekritiseerden om dit hatelijke gedrag, kregen de volle laag.

Die agressieve houding duurt voort nu iedereen de film in de bioscoop kan zien. De ergste angsten van dit soort fragiele mannen worden bewaarheid – volgens hen staat Captain Marvel bol van de mannenhaat en is het een naar, verdeeldheid zaaiend stuk propaganda. Iets wat deze categorie mannen al eerder brulde toen Mad Max Fury Road uitkwam en Wonder Woman het slagveld van de Eerste Wereld oorlog betrad. Er hoeft maar een heldin om de hoek te gluren, of penissen verschrompelen en mannen gaan jankend het internet op om hun leed te verkondigen. Ze hebben het zwaar, heel zwaar.

Captain Marvel doet niks om dat mannenleed te verzachten. Integendeel, de film geeft mannen een extra trap in hun ballen. Ga maar na:

• Nick Fury doet de afwas! (= boze vrouw castreerde hem, zijn mannelijkheid is weg)
• De vader van Carol Danvers doet gemeen! (= mannenhaat, om zoiets in een film te tonen)
• Danvers belandt in een videotheek en schiet in een reflex door het bordkartonnen hoofd van Arnold Schwarzenegger!
• Een vent op een motor doet gemeen tegen Danvers! (= mannenhaat, om zoiets in een film te tonen)
• Vrouwen nemen teveel ruimte in! (= mannenhaat, om zoiets in een film te tonen)

Kortom, het is erg, heel erg.

Gelukkig zijn er ook verstandigere mensen op de wereld. Captain Marvel doet het commercieel gezien heel goed. De studio haalde op de premieredag in de V.S. een omzet van 61 miljoen dollar. ”Met 302 miljoen dollar was Captain Marvel de op twee na beste internationale première van de studio, en de beste maart-opening ooit”, meldt Medianieuws. Het publiek bestond tot nu toe voor 55% uit mannen, dus het is echt niet zo dat zij deze film mijden. Integendeel, de zalen vertonen een mooie diversiteit en m/v verdeling.

Je mag hopen dat de opeenstapeling van bewijs filmstudio’s eindelijk de moed geeft achterhaalde mythes te verwerpen, van het type ‘vrouwen vergiftigen je omzet’. Onzin. Je kunt prima geld verdienen als vrouwen de hoofdrol hebben. Het zou fijn zijn als we uit het ‘bewijs het nog maar een keer’ patroon kunnen stappen. Zodat studio’s structureel, regelmatig en welgemeend gaan investeren in diversiteit en verhalen waar vrouwen centraal staan. Meer kijkplezier voor meer groepen, wat valt er in hemelsnaam te verliezen?

Groepen mannen jagen vrouwen op

Er komt meer en meer aandacht voor een oud fenomeen: mannen verenigen zich in groepen en gaan op vrouwen jagen. Hun doelwitten zijn onder andere schrijfsters en journalistes, maar ook fictieve personages en de actrices die hen uitbeelden. Steeds opnieuw betreft het mannen die kwaad zijn omdat een vrouw bestaat, en/of omdat ze iets doet of zegt waar de heren het niet mee eens zijn. Meest recente voorbeelden: de structurele pesterijen van mannelijke journalisten in Frankrijk tegen hun vrouwelijke collega’s, Hallie Rubenhold (die een boek schreef over de vijf vrouwen die Jack the Ripper waarschijnlijk vermoordde) en de hetze tegen Captain Marvel (actrice Brie Larson).

Nee, niet alle mannen slaan om zich heen zodra ze vinden dat fictieve of echte vrouwen teveel ruimte innemen. Maar alle vrouwen hebben er wel een keer mee te maken gehad. Voordat je het weet ontstaat er groepsgedrag. Mannen geven dat zelf ook expliciet aan, door een naam voor hun kudde te verzinnen. Zoals Incels, Ripperologen, Sad Puppies, Wolvenroedel, of Ligue du Lol. Het eindresultaat blijft hetzelfde: een heksenjacht op meisjes en vrouwen, besmette boeken en films, leed alom.

Laten we de voorbeelden wat nader bekijken. Hallie Rubenhold was het zat dat Engelse historici verlekkerd schreven over Jack the Ripper, inclusief uitgebreide beschrijvingen van wat hij allemaal deed met de prostituees die hij tot slachtoffer maakte. Ze besloot de levens van de vijf gedode vrouwen onder de loep te nemen. Waren dat inderdaad prostituees, zoals ook Nederlandse geschiedenissites klakkeloos blijven beweren? Hoe kwamen ze eigenlijk op straat terecht? Hoe zag hun jeugd eruit, waar woonden ze, wat gebeurde er met hen?

Deze vragen waren niet eerder zo indringend gesteld. Haar zoektocht leidde tot een fascinerend boek, The Five, met de levensverhalen van Mary Ann “Polly” Nicholls, Annie Chapman, Catherine Eddowes, Elizabeth Stride en Mary Jane Kelly. Het feit dat ze dit deed kwam haar prompt op hoon en haat van mannen te staan:

She’s been receiving criticism from Ripperologists for the last eight months; one forum thread dedicated to pulling apart her book in advance of its publication extends to more than 100 pages of comments. “It is tantamount to a witchhunt,” she says. “A woman is saying things they don’t like. They think, ‘You can’t write about this or be an authority on this unless you come through us, or talk about our work, you can’t be accepted.’ They’re disparaging me as a person and a book they haven’t read. It is extraordinary.”

Ik maakte ‘a book they haven’t read” even vetgedrukt, omdat dit vaker gebeurt. Niemand uit het gewone publiek heeft bijvoorbeeld Captain Marvel nog gezien. De film kwam pas uit op 8 maart 2019. Toch togen honderden mannen weken daarvoor al naar recensiesites zoals Rotten Tomatoes om de film bij voorbaat de grond in te boren. Hetzelfde gebeurde een paar jaar geleden ook al met de Ghost Busters film uit 2016, waar vrouwen de hoofdrollen vervulden. En met Star Wars, The Last Jedi, omdat Rey de hoofdpersoon was en een bepaalt type man daar niet tegen kon.

De felle groepsreacties maken dat boeken, films of personen een negatieve lading krijgen. StarWars, The Last Jedi geldt als de minst succesvolle film uit de reeks – een controversiële film waar je als criticus niet meer over moet schrijven, want dat leidt maar tot gezanik. Onbegrijpelijk als je kijkt naar de positieve recensies van ”officiële” filmjournalisten, en de omzet van ruim een miljard dollar. Ander voorbeeld: er komt een nieuwe remake van de Ghostbusters. De regisseur verklaarde in het openbaar dat zijn film de 2016 versie zal negeren en dat hij de Ghostbusters ‘terug wil geven aan de fans‘. Fans die geen vrouwelijke wetenschappers willen zien, die om zich heen slaan zodra ze hun zin niet krijgen. Lekker dan!

De haat heeft ook ernstige gevolgen voor de doelwitten. Zo bleken Franse journalisten jarenlang vrouwelijke collega’s aangevallen te hebben. Ze verenigden zich expliciet in een Liga – de ‘Ligue du LOL’, en pestten vrouwen niet alleen online, maar ook in het ‘echte’ leven. Bijvoorbeeld door nep sollicitaties op te zetten en de beelden van een vernederend gesprek daarna te verspreiden. Vrouwen zegden daarop de journalistiek vaarwel, of misten kansen omdat de daders invloed hadden in de mediawereld, en ervoor zorgden dat hun mannenmaten de baan kregen.

Een andere groep mannen besloot zichzelf de Wolvenroedel te noemen – in het Spaans: La Manada de Lobos. De leden, José Ángel Prenda, Jesús Cabezuelo, Jesús Escudero, Ángel Boza en ene A.M.H. vielen als groep een 18-jarig meisje aan om haar te verkrachten. Ze gebruikten WhatsApp om berichten en video’s van de verkrachting te delen.

Of neem de Sad Puppies. Mannelijke auteurs en conservatieve fans verenigden zich onder die noemer uit protest tegen de toenemende aanwezigheid van vrouwen en etnische minderheden in science fiction en fantasy. Ze vielen mensen uit die doelgroepen aan en nomineerden ‘hun’ werken voor de Hugo Awards – romans en verhalen uit de koker van blanke mannen.

Hier en daar proberen mensen deze grimmige dynamiek te stoppen. Zo greep Rotten Tomatoes in om valse recensies te weren. Mensen kunnen vanaf nu pas kritieken uploaden als een film daadwerkelijk in de bioscopen draait, niet eerder. De Franse journalisten die door de mand vielen met hun seksistische pesterijen, kregen hun ontslag of werden op non-actief gesteld. Daaronder zogenaamd progressieve mannen, zoals Vincent Glad, die schrijft voor de krant Libération, en drie journalisten van de Huffington Post. En de Hugo Award organisatoren weigerden prijzen uit te reiken aan door de Sad Puppies voorgedragen werken van uitgeverijen zoals Patriarchy Press. (Ja echt).

De aanvallen leggen ook seksisme bloot, waarna je er stelling tegen kunt nemen. Zo gebruikte actrice Brie Larson haar bekendheid als wapen tegen mensen die vonden dat ze niet genoeg glimlachte in de eerste trailer van Captain Marvel. Ze Photoshopte daarop geforceerde grijnsmonden op mannelijke Marvelfiguren. Want die glimlachen ook niet vaak in hun trailers of op posters, maar daar klaagt niemand over. Het resultaat is voorspelbaar raar en vervreemdend:

Zo krijgen de hatelijke groepen van het type Incel, LOL of Sad Puppy grenzen opgelegd, ondervinden ze negatieve effecten van hun agressie en worden meer mensen zich bewust van de voortwoekerende vrouwenhaat. Hopelijk gebeurt dat steeds vaker, en krijgen groepen mannen die vrouwen haten steeds minder ruimte.