Zesde Clan opent blog-serie over tweede golf

Van Dolle mina naar Twitterfeminist. Onder die noemer verkent kenniscentrum Atria wat  de thema’s van de tweede feministische golf vandaag de dag voor ons betekenen. Atria digitaliseert werken uit die tijd en nodigde bloggers uit om in een serie artikelen nader in te gaan op diverse onderwerpen. Ik kreeg de eer deze serie blogs te openen met een helaas nog steeds akelig actueel onderwerp: seksueel geweld.

 

Atria presenteert het digitaliseringsproject van werken uit de tweede feministische golf op 8 maart 2016 in de Tolhuistuin in Amsterdam. Op die manier blijven deze pamfletten, analyses, studies en polemieken bereikbaar voor een breed publiek. Dat is belangrijk, want veel onderwerpen die feministen aan de orde stelden in de jaren zeventig en tachtig zijn nu nog steeds relevant. Als vrouw krijgen we nog steeds minder salaris dan mannen. Ook seksueel geweld komt helaas nog steeds veel te vaak voor.

In mijn openingsartikel voor de serie, gepubliceerd op de website van Atria, maar ook door tijdschrift Lover, reflecteer ik op een boek van Jeanne Doomen. Deze journaliste en feministe publiceerde in 1976 het boek ”Verkrachting: ervaringen, vooroordelen, achtergronden”. Wat mij vooral trof was de dynamiek. Als vrouwen te maken krijgen met aanranding en verkrachting, kijken we als samenleving nog steeds naar de vrouw. Wat deed ze, wat droeg ze, dronk ze alcohol, zei ze wel duidelijk genoeg ‘nee’, gaf ze aanleiding voor de agressie. Vertelt ze eigenlijk wel de waarheid? Hmmm, nee, ze liegt vast en zeker. Waar zijn de bewijzen?

Over de dader zwijgen we opvallend oorverdovend. Dat is meestal een man. Alleen dat feit benoemen, is echter al een omstreden daad. Kloppen de onderzoeken wel? Mannen bedoelen het echt niet kwaad. De meeste mannen doen niets verkeerds. Denk aan de reputatie van de man, zeker bij valse beschuldigingen. Mannen zijn nou eenmaal mannen. Als hij al de fout in ging, was het vast omdat zij iets verkeerds deed. Wat deed ze, wat droeg ze, dronk ze alcohol, zei ze wel duidelijk genoeg ‘nee’, gaf ze aanleiding voor de agressie. Vertelt ze eigenlijk wel de waarheid? Hmmm, nee, ze liegt vast en zeker. Waar zijn de bewijzen? De cirkel is rond: de man verdwijnt uit beeld en de argwanende schijnwerpers zijn weer gericht op de vrouw.

Die dynamiek doorbreken ligt moeilijk. Feministen kampen met vooroordelen als zouden zij mannen haten/demoniseren/over één kam scheren. Of vooroordelen als zouden feministen naïef iedere vrouw geloven die iets roept, en haar steunen in slap jankerig slachtofferschap. Eer je die vooroordelen ontmanteld hebt is de interviewtijd voorbij,  het televisieprogramma afgelopen, de soundbite afgekeurd (want: te lang, te complex). En heb je nog steeds de stilte over de sekse van de daders niet doorbroken.

Nog steeds een akelig relevant thema dus, seksueel geweld. Enfin. Meepraten? Kom dan 8 maart naar Amsterdam. ‘k Zie je daar!

Nieuwsronde

Een grotere rol voor vrouwen in de techniek, de invloed van taal op de instroom van meisjes in technische vakken, vrouwen die onder moeten duiken omdat mensen hen bedreigen, vrouwendiscriminatie op de arbeidsmarkt, en goed nieuws voor debuterende schrijfsters. Plus, ooit gehoord van Frédérique Petrides? Nee? Lees vooral verder….. Dat en meer in deze nieuwsronde.

Meer vrouwen in de techniek aub….

• Lindy West en Amelia Bonow, de initiatiefnemers van een campagne om op Twitter openlijk over abortus te praten, ontvangen bedreigingen met de dood. Onbekende haters publiceerden Bonow’s adres zelfs op internet, zodat mensen haar makkelijk konden vinden om haar geweld aan te doen. Ze ontvluchtte daarop haar thuisstad. En dit alles omdat zij openlijk praten over abortus, een legale, toegestane ingreep.
• Goed nieuws voor debuterende schrijfsters: de shortlist voor 2015 bestond voor tweederde uit vrouwen, te weten Nina Polak en Niña Weijers, met Jaap van Robben als derde genomineerde. (Uiteindelijk ging de enige man er echter met de prijs vandoor.) Die grote vertegenwoordiging van vrouwelijke auteurs begon al in 1995, toen de prijs meteen in het eerste jaar naar Anna Enquist ging voor Het Meesterstuk. Andere winnaressen waren bijvoorbeeld Marieke van der Pol met Bruidsvlucht, Ellen Heijmerikx met Blinde wereld, Shira Keller met M. en in 2014 Hannah van Wieringen met De kermis van Gravezuid. Ook op de shortlists komen veel schrijfsters voor die uiteindelijk niet wonnen, maar toch lof en eer voor hun werk kregen. Een positieve ontwikkeling!
• Salon analyseert de reacties op twee succesvolle vrouwen, die beiden een miljoenendeal sloten voor een boekpublicatie. Dezelfde actie, maar waar de één volop complimenten krijgt, ontvangt de ander hoon omdat ze blijkbaar denkt dat ze iets waard is.
• Ingrid Verbanck schreef een scherp opiniestuk over keuzevrijheid voor vrouwen. Met de briljante titel, die alles samenvat: ‘om de vrouw haar vrijheid te garanderen, moeten we haar het kiezen verbieden’. Een veel voorkomend probleem, op allerlei terreinen, niet alleen de boerkini die Verbanck benut als mooie aanleiding voor haar artikel.
• Wat is beter, je mening nauwelijks kunnen publiceren op internet, of wel een plek krijgen, maar dan in een soort roze ghetto. Dat dilemma analyseert Lou Heinrich in een stuk over de ”vrouwennieuws” websites, verbonden aan ”gewone” nieuwssites: ,,Cordoning off feminine views reinforces the understanding that men are default, while women are other. […] Men are everywhere, while women are over there, in a playpen with pictures of yoga poses and celebs’ beards. Women can only speak to women – but men’s opinions are for everyone.”
• Heb je de vrouwelijke sekse en ben je toe aan een volgende stap in je loopbaan? Dan maak je maar liefst de helft minder kans op een sollicitatiegesprek. Bedrijven spreken liever met mannelijke kandidaten. Blijkt uit onderzoek met identieke CV’s, waarbij de wetenschappers alleen de naam van de fictieve sollicitant veranderden.
• Naast dit soort expliciete discriminatie kom je als vrouw daarnaast de ‘dood door duizend krasjes’ tegen. Dat soort subtiel gelegenheidsseksisme is net zo erg, blijkt uit een analyse van 88 verschillende onderzoeken naar vrouwen en werk, gepubliceerd tussen 1985 en 2012. De Amerikaanse wetenschappers die deze meta-analyse uitvoerden, roepen dan ook op om geen verschil te maken tussen impliciet en expliciet seksisme. Beide vormen zijn even schadelijk.
• Meer vrouwen aan de knoppen! Dat wil kenniscentrum Atria bevorderen. De technologie dendert voort, robots duiken steeds meer op in de samenleving, en dan is het fijn als vrouwen ook invloed uitoefenen op die ontwikkelingen. Dat is nu nauwelijks het geval. Atria geeft daarom een beleidsadvies voor meer meisjes en vrouwen in technische opleidingen en beroepen. De organisatie stelde ook een factsheet samen, vol gegevens die duidelijk maken hoe negatief zulke effecten zijn.
• Da’s hard nodig, want het gaat al vroeg mis. Zo associëren mensen meisjes of vrouwen niet met exacte vakken. Dat heeft effect. Docenten geven meisjes bijvoorbeeld bevooroordeelde schooladviezen en onbewust, onterecht, lagere cijfers voor wiskunde.
• Om dit alles tegen te gaan helpt aandacht voor de invloed van taal. Als je je technische opleiding promoot en in je wervende teksten de vrouwelijke vorm van woorden gebruikt, trek je meer progressieve jongens aan. En meisjes. Win-win!
• Documentatiecentrum Rosa zet Frédérique Petrides in de schijnwerpers. Deze Belgisch-Amerikaanse muzikante, componiste en dirigente ontwikkelde zich vanaf de jaren dertig tot een belangrijke pionier in de wereld van de klassieke muziek. Ook probeerde ze de ondergeschikte positie van vrouwen in die wereld te verbeteren. Ze deed dat via allerlei kanalen, zoals de nieuwsbrief ‘Women in music’ en door vrouwenorkesten op te richten.
• Nog meer pioniersters doken in de periode 1910-1920 op in Mexico. De revolutie in dat land maakte het vrouwen mogelijk om de fotocamera ter hand te nemen en hun kijk op de wereld vast te leggen. Museum Throckmorton Fine Art in New York besteedt aandacht aan hun werk. Namen? Namen! Colette Urbajtel, Lourdes Almeida, Cristina Kahlo, Graciela Iturbide en Flor Garduño, allemaal nog in leven, sommigen fotograferen nog steeds. Andere vrouwen zijn inmiddels overleden. Zoals Tina Modotti, Lola Alvarez Bravo, Kati Horna en Mariana Yampolsky. Maar hun foto’s bestaan nog en je kunt ze tot 14 november 2015 zien in New York.

 

Nederland wordt wakker

Beter laat dan nooit, zullen we maar zeggen. Nederland wordt wakker en beseft dat vrouwen massaal de dupe worden van de combinatie van toenemende zorgplichten en massa-ontslagen in de zorg en het welzijnswerk. Die twee trends ondermijnen de positie van vrouwen en draaien de emancipatie vijftig jaar terug, aldus diverse vrouwenorganisaties. Ze slaan alarm. Net als in Engeland, waar de politiek Nederland voorging op deze heilloze weg en waar vrouwen de negatieve gevolgen van de bezuinigingen al pijnlijk voelen.

Protesten in Engeland. Straks ook in Nederland?

De Nederlandse Vrouwenraad heeft alarm geslagen en wil dat er iets gedaan wordt om te voorkomen dat vrouwen hun moeizaam geboekte vooruitgang weer moeten inleveren. Vrouwen maken meer en vaker gebruik van sociale voorzieningen dan mannen, onder andere omdat vrouwen intensievere zorgtaken op zich nemen. Daarnaast verliezen vrouwen hun inkomens vanwege bezuinigingen in sectoren waar zij in de meerderheid zijn.

Niet alleen de Vrouwenraad schat in dat vrouwen met minder ondersteuning en lagere inkomens meer onbetaalde zorgtaken moeten verrichten. Ook kenniscentrum Atria roert zich en houdt op 25 september een bijeenkomst over de kansen en valkuilen van de participatiemaatschappij. Net als de vrouwenraad ziet Atria vrouwen in de knel komen:

De kans bestaat dat de toenemende vraag naar onbetaalde zorg vooral bij vrouwen wordt neergelegd. Hoe voorkomen we dat zij daardoor zwaarder belast worden, minder gaan werken en moeilijker economisch zelfstandig kunnen blijven?

Die zorgen borrelen niet uit het niets op. Engeland begon al eerder te bezuinigen en te ontslaan. Vakbonden en vrouwenorganisaties roerden zich en voerden genderanalyses uit. Ze signaleerden dat vrouwen sowieso al in een achterstandspositie verkeren – armoede heeft een vrouwelijk gezicht, en ook Engeland kent een loonkloof, zwangerschapsdiscriminatie, en geweld tegen vrouwen. Analyses van de nieuwe regeringsmaatregelen wezen uit dat bezuinigingen vrouwen het hardste treffen. Daarnaast komen twee trends steeds terug: toenemende zorgtaken in combinatie met grotere risico’s op werkloosheid.

Ook in Nederland beginnen die ontwikkelingen al zichtbaar te worden. Net als in Engeland zijn vrouwen als groep slechter af dan mannen. Net als in Engeland begint ook bij ons zichtbaar te worden dat de overheid de effecten van bezuinigingen afwentelt op vrouwen. Vorig jaar promoveerde bijvoorbeeld socioloog Niels Schenk bij de Erasmus Universiteit op onderzoek naar de gevolgen van de terugtredende overheid. Hij concludeerde dat zorgtaken onevenredig vaak bij vrouwen terecht komen:

Vrouwen nemen de zorgtaken op zich als hun man hulp nodig heeft en geen beroep kan doen op de overheid. Andersom doen mannen dat niet of nauwelijks. De terugtredende overheid draagt haar taken dus vooral over op vrouwen

Als het gaat om werkloosheid, hakken de massa-ontslagen in de zorg en de welzijnssector er flink in. In maart dit jaar meldde de Rabobank dat het baanverlies verschuift van mannen naar vrouwen. Bij vrouwen daalde de arbeidsparticipatie met 29.000, terwijl de participatie bij mannen juist steeg met 3.000. Het gaat hier niet om toeval. Organisaties zoals vakbond FNV koppelen de huidige massa-ontslagen direct aan het overheidsbeleid.

Kortom, Atria en de Nederlandse Vrouwenraad hebben groot gelijk. De overheid zou er goed aan doen hun zorgen serieus te nemen en een genderscan uit te voeren op beleidsvoornemens. Dan zou wel eens kunnen blijken dat het regeringsbeleid vrouwen direct en indirect discrimineert. Net als in Engeland.

De lezing van… Renée Römkes

Ter gelegenheid van de lancering van Atria, het nieuwe kennisinstituut voor emancipatie en vrouwengeschiedenis, hield hoogleraar Renée Römkes een bevlogen openingstoespraak. Stel je voor, een wereld waarin verschillen tussen mannen en vrouwen er niet toe doen:

Een wereld waarin het sekseverschil uiteraard bestaat, maar niet meer als maatschappelijk ordeningsprincipe dat vrouwen en mannen insnoert en patronen in stand houdt die per saldo leiden tot ongelijkheid. Een wereld waarin mannelijkheid en vrouwelijkheid een continuüm van sekseverschillen is. Een wereld waarin de ons steeds vaker voorgeschotelde Venus-vrouwen en Mars-mannen moeten worden gezien als wat ze zijn: een historisch en sociaal construct.

Dat zou mooi zijn… De Zesde Clan ziet het voor zich. Nooit meer angst voor ontslag omdat je het waagde zwanger te worden. Nooit meer te horen krijgen dat het een probleem is als meisjes goede schoolcijfers halen. Nooit meer sociale druk voelen om je wensen en ambities op te geven zodra je een kind baart. Geen statusverschil meer tussen activiteiten die mannen en vrouwen ondernemen, of cultuuruitingen waar iets meer vrouwen dan mannen van genieten. Dat zou fijn zijn!!!

Römkes verwacht dat Nederland de komende tijd een sprong voorwaarts kan maken. Zonder overigens de bestaande verschillen uit het oog te verliezen:

De sprong voorwaarts die ons voor ogen staat, brengt voor ons werk een inspirerende paradox mee: want de ongelijkheid die we willen opheffen, is tegelijkertijd ons vertrekpunt. Om voorbij te komen aan een denken in sekseverschillen dat vrouwen en mannen klem zet, moeten we de verschillen in maatschappelijke belangen tussen vrouwen en mannen wèl onder ogen zien. Daarbij moeten we de complexiteit van verschillen niet versimpelen.

Enfin, lees vooral haar speech…