Leve Kirkus Reviews! De redactieleden van dit culturele magazine beseften dat zij zelf een rol spelen bij het in stand houden van vooroordelen rondom ras en etniciteit. Daarom noemen de redacteuren sinds een half jaar expliciet welke achtergrond personages in kinderboeken hebben. Zodat de vanzelfsprekende aanname dat een personage blank is, tenzij anders vermeldt, doorbroken wordt. Jong geleerd is immers oud gedaan. Ideetje voor Nederlandse recensenten? Bij ons is diversiteit in kinderboeken namelijk ver te zoeken…
De redacteuren van Kirkus Reviews kwamen tot hun besluit op basis van cijfers. De Universiteit van Wisconsin ontving vorig jaar 3,400 kinderboeken. Slechts 501 verhalen bevatten personages met een niet-blanke achtergrond. In slechts 355 gevallen had de auteur zelf een niet-blanke achtergrond. Voor de rest schreven lelieblanke auteurs over lelieblanke kinderen, en in een cultuur die blank als norm neemt problematiseerde niemand deze situatie.
Kirkus besloot deze automatismen te doorbreken. Redacteuren besteden tegenwoordig expliciet aandacht aan de huidkleur van personages. Doel is om het bewustzijn rondom diversiteit te bevorderen en ouders, opvoeders en docenten meer mogelijkheden te geven hun kinderen te voorzien van boeken die hun eigen leven reflecteren.
Redacteur Vicky Smith schrijft in een redactioneel commentaar dat sommige mensen met schrik of argwaan reageren op dit nieuwe beleid:
A number of publishers have contacted me privately in varying degrees of dismay and/or anger. One of my newest reviewers of color protested energetically, saying that unless race is a factor in the story, “there is no reason at all to mention race in a review.” And one of our readers expressed the concern that “a title may receive a sub-par review if it does not feature minority characters even if it is an exceptional book in all other aspects.”
Maar het probleem is: als ras geen factor mag zijn, ligt de weg weer wijd open voor de ”ras = blank tenzij anders genoemd”-vooroordelen. Totdat een zwart personage in een kinderboek een gewoon zwart kindje mag zijn, blijft het nodig om je bewust te zijn van wat je doet. Zoals Smith samenvat:
There’s the fact that both my reviewers and I are almost all, as one of my black reviewers said, “socialized to see white as the default”—it’s hard to train yourself to notice, much less write consciously about it.
Daarom hulde dat de redactie van Kirkus deze stap zet.
Oh en voor de Nederlandse situatie: Of het nou gaat om Literatuur met de grote L, of jeugdliteratuur: ook bij ons overheerst de norm van blanke mannelijke hoofdpersonen. Jaren vijftig rolpatronen tussen de seksen zijn helaas springlevend en personages met een getinte huidkleur moet je met een lantaarntje zoeken. Dit geldt in versterkte mate voor kinderboeken die in de prijzen vallen, zoals Griffelboeken.
Kortom, ook Nederlandse kinderboeken geven blijk van een groot gebrek aan representativiteit, zoals onder andere hooglerares Maaike Meijer twintig jaar geleden al aantoonde. Hoog tijd dat iedereen die werkzaam is in het Nederlandse boekenvak, inclusief recensenten en literaire media, diversiteit serieus gaan nemen. Misschien kunnen ze het voorbeeld van Kirkus volgen….?
De Zesde Clan 