De gereedschapskist: de patriarchale deal

Vrouwen willen vooruit komen. Maar ze bevinden zich in een seksistisch systeem, waarin je sociale straf krijgt als je niet voldoet aan het verwachtingspatroon voor echte vrouwen. Dus, wat kun je doen om ondanks je foute sekse toch iets te bereiken en je een beetje prettig te voelen? Een patriarchale deal sluiten!

Website Sociological Images omschrijft deze strategie als volgt:

A patriarchal bargain is a decision to accept gender rules that disadvantage women in exchange for whatever power one can wrest from the system. It is an individual strategy designed to manipulate the system to one’s best advantage, but one that leaves the system itself intact.

Hoe werkt dat? Laten we een veel gebruikte vorm van patriarchale deal gebruiken om deze techniek in beeld te brengen. Vaak uit de deal zich in ‘je conformeren aan het schoonheidsideaal’ om vooruit te komen in de wereld. Echte vrouwen hechten namelijk aan hun uiterlijk. En slimme vrouwen maken gebruik van hun uiterlijk om vooruit te komen.

Onder andere Serena Williams maakte dit type deal. Ze kleedt zich vrouwelijk, zelfs een beetje sexy, en krijgt in ruil hiervoor meer publiciteit en meer fanmail. Deze strategie zorgt ervoor dat ze wegkomt met het feit dat ze zich eigenlijk niet als een echte vrouw gedraagt. Ze traint uren per dag, zet inzicht, moed en doorzettingsvermogen in om tegenstanders van het tennisveld te slaan, en viert haar overwinningen – bijna alsof ze een man is. Haar sex appeal benadrukken wordt onder die omstandigheden bittere noodzaak:

selling one’s own sex appeal is more or less required for any female athlete who wants to reach the pinnacle of her career without being called a “dog” and a “dyke” at every turn.

Omdat dit allemaal zo kil en cynisch klinkt, spreken veel mensen in Nederland en daarbuiten liever van vrouwen die hun erotische kapitaal benutten. Dat komt veel hipper over. Niemand dwingt haar! Ze wil er zelf leuk uitzien! Girl Power!! Zodoende kan zelfs een feministisch maandblad als Opzij een in rode stof gehulde boezem op de voorpagina zetten, zonder dat iemand zich afvraagt wat hier niet klopt:

Vrouwen krijgen het erotisch kapitaal verhaal op een zilveren schaal gepresenteerd met een rode strik erom heen, een verkooppraatje van het type: je kunt er zelf voor kiezen, het zorgt ervoor dat je je mooier en sterker voelt en meer bereikt in je werk, blij blij blij. Opzij roept vrouwen expliciet op dit soort voorbeelden te volgen:

Daarom roept Opzij vrouwen op om op donderdag 9 februari hun vrouwelijke kant te benadrukken. Dat kan door je hoogste hakken aan te trekken, maar ook door alleen je lippen te stiften of een hooggesloten knalrode blouse aan te trekken. Maak er een foto van en upload die op onze website. Meedoen aan de actie kan tot 29 februari.

Ondertussen is het echter een en al nauwe rokken en hoge hakken. Knalrode blouse, lippenstift, je hoogste hakken aantrekken, dat lijkt precies op vrouwelijkheid zoals gedefinieerd door de populaire cultuur, en daarin draait alles nog steeds om wat mannen aantrekkelijk vinden. Nou, dan gaan de alarmbellen af bij de Zesde Clan. Als het klinkt als seksisme, eruit ziet als seksisme, dan is het hoogstwaarschijnlijk seksisme. Want laten we het eens omkeren. Krijgen mannen een oproep om hun erotische kapitaal in te zetten om hun leven een boost te geven? De Zesde Clan is deze riedel voor mannen nog niet tegen gekomen.

Deze vorm van patriarchale deal cq aanhangen van de ‘erotisch kapitaal-strategie’ bevestigt een onderdrukkend schoonheidsideaal voor vrouwen. Niet alleen kost het veel tijd en geld om aan die normen te voldoen, en vernielen vrouwen hun kuitspieren met de hoge hakken die Opzij aanbeveelt, maar het zadelt hen ook nog eens op met een tweede baan naast hun gewone werk. Zo schreef een Britse topchef in haar autobiografie:

…she finds herself thinking about the “second job” she has been holding down while working in male-dominated kitchens, “that of constantly, vigilantly figuring out and calibrating my place in that kitchen with those guys to make a space for myself that was bearable and viable”, she writes. “Should I wear pink clogs or black steel-toe work shoes? Lipstick or chapstick? Work double hard, double fast, double strong, or keep pace with the average Joe? Swear like a line cook or giggle like a girl? Meanwhile, the parsley needs to be chopped, and the veal chops seared off. There is, still, the work itself to do.”

Er bestaat een beroemd citaat over filmster en danseres Ginger Roberts. Tuurlijk was haar partner Fred Astaire goed, maar vergeet niet dat Ginger Roberts alles deed wat hij ook deed, alleen dan achteruit dansend en op hoge hakken. Blijkbaar is er ruim honderd jaar na de geboorte van Roberts nog steeds niks veranderd. Vrouwen moeten nog steeds op hoge hakken achteruit dansen om een boost aan het systeem te ontfutselen. Bah, bah en nog eens bah.