Schrijfster houdt pleidooi voor zwarte vrouw aan het Star Trek roer

Star Trek begon als een ietwat campy televisieserie in de jaren zestig, groeide uit tot een biljoenenbusiness, en zorgde onderweg voor opschudding. Zo liep er een zwarte vrouw rond op de brug van sterrenschip The Enterprise. Wow!!! Maar dat was decennia geleden. Onder andere schrijfster N.K. Jemisin zou graag zien dat nieuwe Star Trek films of series een zwarte vrouwelijke kapitein de hoofdrol geven. Hoog tijd voor zoiets.

Jemisin komt tot haar pleidooi nadat redacteuren van The Mary Sue aandacht besteedden aan een nieuwe Star Trek serie. Het zou de producenten sieren als ze eens wat nieuws uitprobeerden. Zoals een buitenaards wezen als kapitein. Of een vrouwelijke kapitein. Janeway was tot nu toe de enige. Daar kun je het niet bij laten:

If the new Star Trek series doesn’t feature a female leader, there will be no excuse at all for it.

Prima, aldus Jemisin. Er staan al zoveel mannen op de brug dat iedere vrouw welkom is. Maar laten we de revolutie een stapje verder brengen door niet alleen een vrouwelijke kapitein te nemen, maar een vrouw met een gekleurde huid zo’n rol te geven, vindt ze:

so much more is needed, and yeah, something as “minor” as who’s running the Enterprise can help. Since black women have historically been at the bottom of the social hierarchy of the US, I think it would be a bigger challenge for the show to put her in the captain’s chair than an alien, but a challenge that’s more worthy of Roddenberry’s vision. SFF’s audience has always been willing to see the humanity of aliens, after all. SFFdom has a much harder time seeing the humanity in some of us actual humans.

Missie Aarde neemt het slechtste van SF over

Trots presenteert omroep VPRO een Nederlandse science fiction komedie, Missie Aarde. Het jaar: 2063. De hele wereld is overstroomd, alleen Nederland overleefde dankzij de dijken. Zeven astronauten moeten van de premier op ruimtemissie, om een andere bewoonbare planeet te ontdekken, maar verzanden onderweg in hilarische The Office-toestanden. Top! Totdat je merkt dat de fantasie ophield bij huidskleur en gender. Blanke mannen domineren het beeld.

‘What’s wrong with this picture?’

Missie Aarde neemt met dit uitgangspunt de slechtste kanten van science fiction over. Ondanks hoopvolle ontwikkelingen in 2014 domineren blanke mannen dat genre nog steeds, zeker als het gaat om film en televisie. Als vrouwen al voorkomen in science fiction verhalen, krijgen ze vaak een problematische behandeling, volop seksistische stereotypen, seksualisering en verschillende andere vormen van marginalisering, zoals het Smurfin-principe – één geïsoleerde vrouw van betekenis in het verhaal, temidden van de mannen.

Deze problemen komen terug in Missie Aarde. Het verhaal draait om een bemanning van zes blanke mannen en een (1) blanke vrouw. Kim van Kooten is in deze opzet de Smurfin. De enige andere actrice die mee mag doen is Beppie Melissen, als minister van Ruimtezaken. Maar de politiek gezien belangrijkste figuur, de premier,  is ”natuurlijk” ”gewoon” ”weer” een blanke man. Want Nederland en een vrouwelijke premier? Onbestaanbaar. Zelfs in science fiction.

Van Kooten is niet alleen geïsoleerd. Als enige vrouwelijk bemanningslid marginaliseert Missie Aarde haar ook op andere manieren. Zo is ze geseksualiseerd. Ze draagt als enige een blauw pakje, terwijl wit overheerst bij de mannen. Ze draagt ook het strakste uniform, met blote armen en kekke laarsjes. Alleen de minirok ontbreekt nog, bij wijze van spreken.

In een artikel over de serie, in VPRO-gids 1 (pagina 12, het kader) vertelt de actrice bovendien iets over haar rol waarin zij zich opnieuw onderscheidt van de mannen:

Zat ik daar als enige vrouw tussen de mannen die allemaal grappen maakten. Ze werden steeds erger en viezer… [….] Ik maakte me wel druk of mijn rol niet saai was, als enige serieuze vrouw tussen de grappige mannen. Maar je hebt die normale mensen ook nodig in een comedy als dit, en mijn rol ontwikkelt zich.

Zal best, maar had die rol van ‘de normale’ niet door één van de zes mannen opgepakt kunnen worden? Waarom mogen de mannen op het gebied van humor wel los gaan en moet Van Kooten als ‘normaal’ contrast dienen?

Haar rol duidt bovendien op weinig gevoeligheid voor andere seksistische tradities. Zoals die van het stellige ‘vrouwen zijn niet grappig’. Het duidt ook op een mechanisme wat Virginia Woolf al aan de kaak stelde: de vrouw als spiegel die mannen twee keer zo groot weergeeft. ‘Kijk ons mannen in het bijzijn van die normale vrouw eens gek en grappig doen! RHAAAAA!’

Ik twijfel niet aan de goede bedoelingen van de maker, blanke man Tim Kamps (en zijn broer Wart). In hetzelfde VPRO-artikel legt Kamps enthousiast uit dat hij een echte SF-fan is. Als jongetje volgde hij bijvoorbeeld trouw Star Trek The Next Generation. Fijn voor hem, maar bij de Star Trek series had je tenminste nog zwarte vrouwen, Aziaten, zwarte mannen, een Rus (zeer gewaagd in Koude Oorlogstijd) en zelfs een keer een vrouw als kapitein. Missie Aarde doet in vergelijking daarmee een stap terug.

Bovendien kun je ook als fan van het genre je ogen niet langer sluiten voor het blanke mannenprobleem van sf. Het gebrek aan diversiteit ligt internationaal steeds meer onder vuur. Pogingen van blanke mannelijke makers om hun privileges te verdedigen, kunnen op steeds minder sympathie rekenen.

Kamps had zich rekenschap kunnen geven van dat debat. Hij had het voorbeeld van Sean Munger kunnen volgen, of andere genderbewuste mannen. Maar dat deed hij niet. Dat is het probleem met ‘beschaafd seksisme’: mensen kiezen niet bewust tégen vrouwen en mensen met een gekleurde huid, maar bevoordelen (onbewust) blanke mannen. Met als resultaat dat Kamps blind het problematische gebrek aan diversiteit in SF kopieert en continueert. De VPRO stuurde hem helaas niet bij. De verhaalopzet van Missie Aarde kreeg ongehinderd groen licht.

Het moge duidelijk zijn: ik vind de uitgangspunten van Missie Aarde op het gebied van ras en gender op z’n zachts gezegd problematisch. Het is een keuze van makers om in hun fictieve verhalen en werelden blanke mannen centraal te stellen. Ook Kamps maakte zijn keuzes. En zijn Missie Aarde past zodoende eerder bij 1950 dan 2063. Een gemiste kans.

De VPRO zendt op 9 januari de eerste aflevering uit. Als groot fan van zowel The Office (de originele, Engelse variant) als SF ga ik natuurlijk kijken. Maar met zeer gemengde gevoelens.

Leve nerderige meisjes en vrouwen

Deze video spreekt voor zich:

Toch nog meer weten? Zie dan onder andere hier, hier (onderdeel van het probleem, als je het de Zesde Clan vraagt), hier (vrouwen tussen de nerds van Wikipedia), hier en hier (twee onderzoeken over de manier waarop de nerdcultuur vrouwen van zich vervreemdt). Enzovoorts.

Openlijk seksisme, het is bijna een opluchting

Het is bijna verfrissend als mensen of organisaties hun seksisme openlijk etaleren. Dan wordt het veel moeilijker minachting voor vrouwen te ontkennen. Alex Blimes, hoofdredacteur van de Britse editie van het tijdschrift Esquire, zei bijvoorbeeld hardop wat hij dacht. Vrouwen vervullen in dit blad de rol van ornament. Het blad publiceert foto’s van vrouwen op dezelfde manier als foto’s voor luxe auto’s en andere consumptiegoederen. Ondertussen besloot de Nederlandse bioloog Midas Dekkers de zuiderburen te shockeren met zijn verklaring van de loonkloof, en passant iedere serieuze discussie over het beschamende salarisverschol tussen mannen en vrouwen dood slaand.

Esquire ziet geen verschil tussen een lekkere vrouw en een lekkere auto. Het zijn beide consumptiegoederen.

Hoofdredacteur Blimes maakte zijn opmerkingen over vrouwen tijdens een Advertising Week Europe conferentie in London. Er bestaan opnames van zijn optreden, dus ontkennen zit er niet in voor de hoofdredacteur. De krant Globe and Mail meldt dat hij zelfs nog olie op het vuur gooide:

Bilmes digs his grave right up to the end of the video, boasting that Esquire, unlike fashion magazines, publishes photos of “older women” – by which he means 40. That statement draws audible gasps from the audience. No man would deny he likes to look at women because they’re sexy, but few would celebrate the objectification of women and boast of contributing to it. Bilmes never offers a counterpoint to the tangible harm done by treating women as objects similar to cars or offers any proof at all that he sees them any other way. His only response is, well, other people do it too, and some of those are women! His entire talk is a fatuous putdown.

In de commentaren barstte de gebruikelijke discussie los. Blimes sprak de waarheid, wat vervelend nou dat sommige overgevoelige types hier niet tegen kunnen. Je mag er niks van zeggen want mannen worden ook als object behandeld (het  klassieke ‘ja maar de mannen dan’ argument). Vrouwen zijn geniepige wezens: er mooi uitzien en naar complimenten vissen, maar doe je dat dan maak je een seksobject van ze en gaan ze klagen. Enzovoorts. Je kunt er zo een feministische bingokaart mee vullen.

Midas Dekkers ging ondertussen in debat met de Belgische minister Freya Van den Bossche. Onderwerp van discussie was de loonkloof tussen mannen en vrouwen. De verschillen in salaris zijn zo groot dat vrouwen tot gisteren nodig hadden om net zo veel te verdienen als een man in 2012. Dekkers sloeg Van en Bossche om de oren met een verklaring die als volgt luidde:

er zijn nogal wat vakken waarin vrouwen minder goed werk leveren dan mannen. Dat komt omdat er tussen mannen en vrouwen verschillen bestaan. En wat is het belangrijkste verschil? […]… je kan ook zeggen dat mannen wél vier weken op vier gesteld zijn, en dat vrouwen dus eigenlijk maar driekwart van hun loon zouden mogen verdienen. Maar als je grapjes gaat maken over de hormonen van vrouwen, dan krijg je de wind van voren. Dus dat zeg ik niet.’ Maar hij zei het lekker tóch. En ging meteen nog een stap verder. ‘Als ik in een meeting zit met vier vrouwen, dan weet ik statistisch zeker dat één van die vier vrouwen niet helemaal in haar element is. Maar ik weet niet dewelke. Dat is toch een probleem?’

Hormonen! Menstruatie! Inderdaad, de vrouw als tweederangs wezen op de werkvloer, slaaf van haar biologie. En bedankt. Was het satire? Een provocatie? De Standaard probeerde Dekkers aan de telefoon te krijgen voor een nadere toelichting, maar dat lukte niet. Ondertussen slaagde hij er wél in een serieuze discussie over een ernstig probleem volkomen te traineren.

Zelfs als het om ‘humor’ zou gaan, bereikte de bioloog hetzelfde effect als internettrollen. Die slaan iedere discussie ook dood door extreme dingen te roepen. Als het klinkt als seksisme, ruikt als seksisme, hetzelfde effect heeft als seksisme.… wat zou het dan zijn? Seksisme. Ook als Dekkers van zichzelf vindt dat hij helemaal niet seksistisch is, richtte hij schade aan.

En dan hebben we het nog niet gehad over een geruchtmakende verkrachtingszaak in de Verenigde Staten, waar de focus vooral lag op het ‘feit’ dat het zo zielig is voor verkrachters als ze veroordeeld worden voor verkrachting, en had het slachtoffer niet beter op moeten letten. Of de trailer van de komende Star Trek film, die halverwege zonder enige aanleiding een wijdbeens staande, bijna naakte vrouw toont. Verborgen in dat beeld zat een link naar een tot nu toe niet gepubliceerde poster. Op die manier belonen de reclamejongens fans die op halfnaakte vrouwen geilen. Weten we meteen ook weer voor welke doelgroep de film gemaakt werd – sorry, vrouwelijke Star Trek fans, het gaat niet om jullie!

Tsja. Het was weer een zware week voor de helft van de mensheid, maar in ieder geval helpt het als vrouwenhaters openlijk optreden. Dan worden ze zichtbaar, net zoals bij de VN conferentie om geweld tegen vrouwen aan te pakken. Dat helpt bij het bestrijden van ondergronds voortwoekerende vrouwendiscriminatie. Het zorgt voor verandering. Dus, heren, bedankt daarvoor!

Indiaanse superheld redt de wereld

De Zesde Clan is een fan van het blad Bitch. Iedere keer opnieuw weet de redactie ons op het spoor te zetten van vrouwen die iets interessants doen. Wat dacht je bijvoorbeeld van de Amerikaanse striptekenares Arigon Starr. Zij creëerde een nieuwe Indiaanse superheld, in het gewone leven Hubert Logan. Dankzij door de overheid verstrekte voedselhulp van dubieuze kwaliteit krijgt hij speciale krachten en verandert in… Super Indian!

Starr maakt deel uit van de Kickapoo stam uit Oklahoma, maar woont tegenwoordig in Los Angeles. Naast strips tekenen maakt ze ook muziek. Haar eerste cd, Meet the Diva, won meteen prijzen. Bitch Magazine interviewde haar  en merkte dat ze naast veel plezier maken ook de beeldvorming over Indianen bij wil stellen:

Generally, Native folks are stuck in amber, always on horseback wearing leather and feathers. Often, we’re depicted as magical shamans or hyper-alert scouts. Even comics like “Scalped” have us looking like rejects from The Sopranos.We’re more than that. Super Indian is still pretty much in its infancy. I want to bring a more realistic view of contemporary Native people to the mainstream. We laugh a lot—that’s something you rarely see when Native people are depicted in a film, TV, stage, or comic book project.

Niet bij Super Indian. Die redt de wereld en deinst niet terug voor wat hardcore nerdcultuur. Citaatjes uit Star Trek vormen geen probleem voor de hoofdpersoon. Iets wat hij gemeen heeft met zijn schepper, want bij Starr thuis kwamen alle science fiction series voorbij:

My mother raised me with Star Trek and The Hobbit. My Dad was a huge fan of horror movies. My sister and I must have watched the Brian DePalma film Phantom of the Paradise hundreds of time. […] I know I’m not the only Native American who’s attended a comic convention, watched every Battlestar Galactica episode, or debates the worthiness of the Chakotay character on Star Trek: Voyager. Geek culture is alive and well in Indian Country!

 

Nieuwsronde

Waar zijn de vrouwen? Niet in het bestuur van Facebook. Niet te horen als voice over bij documentaires en trailers van films. Niet in een opsomming van uitvinders in de techniek. Het lijkt wel alsof alleen een loopbaan als fotomodel geldt als een goede beroepskeuze voor meisjes en vrouwen.Dat en meer in deze nieuwsronde.

• Nee dames, verkrachting op het werk geldt niet als bedrijfsongeval. Een Belgisch gerechtshof stelde een secretaresse van een ambassade in het ongelijk. Ze moet nu geld terugbetalen aan haar werkgever, die in eerste instantie bepaalde kosten tijdens haar herstelperiode had overgenomen.
• Nichelle Nichols praat over Star Trek en de impact van haar rol op de samenleving. Nichols schreef geschiedenis. Ze zorgde voor de eerste interraciale kus in een Amerikaanse televisieserie, werd een voorbeeld voor de burgerrechtenbeweging, en werkte later voor NASA waar ze zorgde voor meer diverseit bij de werving van astronauten.
• Facebook wil iedereen een stem geven, heet het. Nou, voer dan in de praktijk uit wat je roept, schrijft media ondernemer Natalie MacNeal in een open brief san Facebook-voorman Mark Zuckerberg, want vrouwen ontbreken geheel aan de top: ,,Surely you know the value of women in leadership positions, since Sheryl Sandberg has helped elevate Facebook to unprecedented success. Have you asked her what she thinks about women being shut out of the Boardroom at Facebook? I’d also like to remind you that women make up 58 percent of your users.” Ook een groot Amerikaans pensioenfonds heeft zich in de discussie gemengd en roept Facebook op om verder te kijken dan hun kringetje van blank mannen.
• Blijkbaar is het niet alleen voor Facebook, maar ook voor Best Buy lastig om aan vrouwen te denken. Tijdens de Superbowl, hét reclame evenement van het jaar, maakte de firma een reclamespotje rondom uitvinders in de techniek. Inderdaad, allemaal mannen. Behulpzaam als altijd geeft webmagazine Jezebel namen van vrouwelijke uitvinders die net zo gemakkelijk in dat reclamespotje aan de orde hadden kunnen komen.
• Over het fenomeen volautomatisch alleen aan mannen denken:  als je erop gaat letten valt het opeens op dat de voice over voor trailers en documentaires zo vaak door mannen ingesproken worden. The New York Times dook in het hoe en waarom, en kwam niet verder dan wat oppervlakkig gezwam over mannenstemmen die meer autoriteit hebben en soortgelijke goedpraterij van iets wat niet goed te praten valt. Women & Hollywood nam het nieuws onmiddellijk over voor haar sexism watch. En terecht.
• Nederland geldt in de Verenigde Staten als een lichtend voorbeeld van hoe het zou moeten als je voor het leven bent en het abortuspercentage omlaag wilt krijgen: ”Where is the lowest abortion rate? The Netherlands – where abortion (and prostitution) are completely legal. What do they have that we don’t? Accordingly to U.S. News & World Report and the Guttmacher Institute, their low abortion rate is credited to very comprehensive sex education and easy access to contraceptives.” Dank voor de complimenten, V.S..
• In een ander opzicht is Nederland geen goed voorbeeld, stelt bestuurskundige Shantie Ramlal-Jagmohansingh. Meiden worden gek gemaakt met shows als Hollands Next Top Model, met beelden van luxe, hoge beloningen en fotoshoots op exotische locaties. Dat ze ondertussen afhankelijk zijn van oordelen van anderen over hun uiterlijk, en gewoon een product moeten verkopen, blijft op de achtergrond. Echte invloed op gebeurtenissen in de wereld krijgen ze ook niet. Dus hoe positief is het dat een bestaan als model gepresenteerd wordt als het hoogst haalbare voor meisjes?
• Acteur Patrick Stewart is één van de helden van de Zesde Clan, omdat hij stelling neemt tegen geweld tegen vrouwen en opvanghuizen in woord en daad steunt. Nu bezuinigingen een einde dreigen te maken aan het werk van blijf van mijn lijf huizen in Engeland, pakt hij de pen op en schrijft een gepassioneerd opiniestuk in the Guardian. Daar linken we je natuurlijk graag naar door…..
• Scientific American publiceerde een mooi stuk over subtiel seksisme en het ondermijnende effect ervan. Oooo, vrouwen zijn zo zorgzaam, het klinkt als een compliment maar eigenlijk duwt het vrouwen in een hokje. Met complimenten de status quo goedpraten heeft bovendien als effect dat vrouwen minder snel in opstand komen tegen ongelijkheid.
• Hardlopen, miljoenen vrouwen beoefenen deze sport inmiddels. Maar nog niet zo lang geleden deden sportbonden hun uiterste best om wedstrijden te beperken tot alleen mannen. Pas in 84 konden vrouwen hardlopen op Olympische spelen. Da’s nog helemaal niet zo lang geleden. Vrouwen hadden in het begin een duidelijke achterstand op mannen, maar die haalden ze in een rap tempo in. Het verschil in beste tijd tussen mannen en vrouwen bij marathons liep terug tot tien minuten. Leuke weetjes dit.

Vrouw versus stereotype: de Smurfin

Je kent haar wel. Die eenzame vrouwelijke hoofdrol tussen allemaal mannen in een film of televisieserie. Denk aan Prinses Leia bij StarWars. Luitenant Uhura als enige vrouw op de brug van de Enterprise. En recent, Inception, met Ellen Page als enige vrouw in een ensemble vol mannelijke hoofdrolspelers. Hoe dit femomeen heet? De Smurfin. Al die vrolijke blauwe kereltjes met één blonde stoot. Feminist Frequency maakte op basis van dit vertelcliché weer een mooie, confronterende video. De uitgeschreven tekst kun je hier vinden. Enjoy!