Racisme? Vinden we met ons allen heel erg. Maar seksisme? Dat herkennen we niet snel. Het is toch een compliment als je zegt dat vrouwen goed zijn met kinderen? En wat is er mis met een zin als ‘de Koerden en hun vrouwen en kinderen’? Kortom, het is soms lastig om te achterhalen of iets seksistisch kan zijn of niet. Gelukkig zijn er manieren om voor jezelf te beoordelen of je te maken hebt met seksisme: de Group Replacement Test en de Six Degrees of Sexism Test. Wil jij weten hoe seksistisch VNO-NCW-voorzitter Hans de Boer zich gedraagt? Deze testjes geven een idee.
De Boer.
De Group Replacement Test werkt als volgt. Je neemt een tekst. Je laat alles hetzelfde, alleen vervang je woorden als ‘haar’ en ‘vrouw’ voor woorden als ‘zijn’ en ‘man’. Of je vervangt ‘vrouw’ door ‘neger’ of ‘Jood’. Je leest de tekst nog een keer. Klinkt het opeens racistisch, of ontzettend naar? Dan is de kans groot dat de originele tekst seksistisch is. Zo wordt opeens pijnlijk duidelijk wat voor een seksistisch beeld mensen schilderen van vrouwen die medicijnen gaan studeren, als je net doet alsof het over zwarte mensen gaat:
”De jonge negers met paardenstaartjes en blauwe flesjes water in de zak van hun doktersjas trekken in groten getale groepsgewijs door het ziekenhuis. Ik vind het geen vooruitgang. Ze zijn vaak nogal overgevoelig. Belt zo’n neger je tijdens de dienst over haar toeren op, denk ik: doe een beetje relaxt. Zelden zit er een doortastend type tussen.”
Op dezelfde manier kun je uitspraken van VNO/NCW voorzitter Hans de Boer testen. De voorzitter van de werkgeversorganisatie zei onder andere dat het niet aan hem lag dat er zo weinig vrouwen in de top zitten: “Ik heb altijd mijn best gedaan wat vrouwen ertussen te frommelen”. Laten we eens spelen met die zinnen. ‘Ik heb altijd mijn best gedaan wat negers ertussen te frommelen’. ‘Ik heb mijn best gedaan wat mannen ertussen te frommelen’.
Enneh, als het gaat om het geringe aantal vrouwen in de top: zijn ze er eigenlijk wel?, vroeg de Boer zich af. En hebben ze wel ‘de juiste financieel-economische kennis en dat soort dingen’? Goeie vraag! Zijn er wel voldoende Joden? Zijn er wel voldoende negers met de juiste financieel-economisch kennis en dat soort dingen? Hoe klinken die opmerkingen van De Boer als je er zo naar kijkt? Raar? Dubieus? Wat zegt dat over zijn uitspraken over vrouwen? Misschien zijn die ook wel behoorlijk dubieus.
De ‘zes gradaties van seksisme’ test gaat wat verder. Aan de hand van bepaalde criteria analyseer je een tekst, video of anderssoortig bericht. Je let in je analyse op de volgende criteria:
1. Het gedrag van de leider/voorzitter 2. De demografische samenstelling van de organisatie (diversiteit) 3. De ervaringen van medewerkers binnen die organisatie 4. De practices & systems van de organisatie 5. Het product van de organisatie 6. De sociale impact van de organisatie. Oftewel de maatschappelijke effecten
Laten we de test eens toepassen op de uitlatingen van De Boer. Zijn gedrag is bot en ongenuanceerd – onder andere EenVandaag spreekt al van olifanten in porseleinkasten (1). De Boer vertegenwoordigt een organisatie waarvan de top bestaat uit blanke mannen. De enige vrouw in de directie gaat over de communicatie. Hoe cliché. (2).
Ervaringen van medewerkers binnen de organisatie? Hmmmm, lastig…. Maar de praktijken van de organisatie (4) zijn wél weer zichtbaar voor de buitenwereld. De werkgevers zeggen af en toe sociaal wenselijke dingen over de aanpak van zwangerschapsdiscriminatie, maar hebben tot nu toe niets effectiefs gedaan om deze praktijk echt uit te bannen. Idem dito voor de loonkloof. In publicaties beschrijft VNO/NCW ouderschapsverlof vooral als een kostenpost, en de werkgevers spreken zich bij herhaling uit tegen een vrouwenquotum. Ook als dat betekent dat ze daardoor een mannenquotum van circa 92 procent in stand houden. Kortom, de werkgeversorganisatie waarvan De Boer het gezicht is, komt niet over als een bastion van emancipatie.
Over 5 en 6 kunnen we duidelijk zijn: VNO/NCW heeft behoorlijk wat macht, kan met een megafoon schreeuwen vanaf het platform van landelijke media, en produceert akkoorden waar vooral werkgevers blij van worden. Voeg dat bij een maatschappelijke context waarin bedrijven vrouwelijke talenten negeren en vrouwen loopbaanadvies geven van het type glimlach, draag hakjes en spreek mannen niet tegen, en het is helder: je hebt het over een situatie die voldoet aan vijf van de zes gradaties uit de seksismetest. Seksisme ten top dus.
En niet alleen dat. Juist vanwege de groep die hij vertegenwoordigt, en de maatschappelijke invloed die hij heeft, zijn de seksistische uitspraken van De Boer erg schadelijk:
De Boer […] baggert hiermee weer eens het eeuwenoude cliché op dat vrouwen inherent ongeschikt zouden zijn als leidinggevende. Als dat stereotype inderdaad bon ton is onder werkgevers dan kunnen vrouwen nog zo gekwalificeerd zijn, maar gaan we die 30% nooit halen. Erger nog,door dit soort dingen hardop te roepen in een landelijk dagblad legitimeert De Boer andere werkgevers die het toch al dachten. Immers, als de voorzitter van VNO-NCW het kan zeggen zonder teruggefloten te worden, waarom zij dan niet?
Probeer het zelf! Neem maar eens een interview uit de krant, een filmpje op Youtube, en analyseer wat je ziet en hoort. Grote kans dat je dan alerter wordt op seksisme, het eerder signaleert, en je jezelf sneller af kunt vragen: klopt het wel wat hier gebeurt? Dan had onder andere de SGP, met haar neger – eh vrouwenstandpunt, veel minder sympathie ontvangen en onder druk veel eerder bakzeil moeten halen toen de hoogste rechter vrouwendiscriminatie verbood.
UPDATE: Hulde voor VWO scholiere Lotteke Boogert, die de werkgevers in duidelijke bewoordingen aanklaagt: ‘Hans de Boer van VNO-NCW miskent vrouwelijk potentieel’.
De Zesde Clan 